Puścizna Wielka – przyrodniczy skarb Piekielnika
Na terenie Piekielnika znajduje się największe torfowisko wysokie w południowej Polsce – Puścizna Wielka. Zajmuje ono 482 ha i położone jest na południu wsi w kompleksie Borów Orawskich. Podłoże torfowiska tworzą nieprzepuszczalne iły, które zatrzymały przesiąkanie wody w głąb gruntu i umożliwiły tym samym rozwój roślinności wodolubnej. Na wilgotnym podłożu rosną mchy torfowce i inne hydrofile, które obumierając nie rozkładają się w pełni, lecz akumulują się jako pokłady torfu. Dochodzi do tego przy braku tlenu w bagnistym ekosystemie z wysokim poziomem zalegania wód gruntowych. Na istniejących już warstwach torfu rosną kolejne rośliny, które z czasem także stają się następnym organicznym osadem. Tak przyrastają pokłady torfu na Puściźnie Wielkiej, których miąższość sięga już kilku metrów. Proces ten zachodzi jednak bardzo powoli, osiągając roczny przyrost na poziomie około 1 mm. Kilkumetrowe pokłady torfu na torfowisku w Piekielniku tworzyły się więc przez ostatnie kilka tysięcy lat.
Torfowiska, jako tereny trudno dostępne, pozornie wydają się być mokradłami o małym znaczeniu dla człowieka. Jest jednak zupełnie inaczej. Ekosystemy te retencjonują duże ilości wody oraz gromadzą w swoich pokładach węgiel. Tym samym Puścizna Wielka staje się ogromnym rezerwuarem wody, która przesiąkając przez torf oczyszcza się i wzbogaca naturalne zasoby wodne Piekielnika. Rosnące na torfowisku rośliny, w procesie fotosyntezy, pobierają też z atmosfery dwutlenek węgla i oddają tlen, oczyszczając tym samym powietrze. Ponadto węgiel zakumulowany zostaje w pokładach torfu, który po wysuszeniu służył mieszkańcom Piekielnika w dawnych czasach do ogrzewania domów. Na torfowisku bytują także rośliny, które od wieków wykorzystują mieszkańcy Piekielnika na potrzeby domowej kuchni – np.: borówka bagienna (zwana też lokalnie solonką albo pijanicą) lub żurawina błotna (nazywana także na Orawie kiślicą). Jagody te mają również dobroczynny wpływ na zdrowie człowieka.
Puścizna Wielka jest zatem ważnym ekosystemem bagiennym, zajmującym 13,6% powierzchni Piekielnika. Spełnia ono ważne funkcje przyrodnicze, społeczne i gospodarcze. W skali kraju Puścizna Wielka wyróżnia się tym, że jest największym torfowiskiem wysokim w Karpatach Polskich. Osobliwą ciekawostką jest także jego położenie na środku rozległej Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, na wysokości 640-690 m n.p.m. Ponadto wykształciło się ono tuż obok europejskiego działu wodnego pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym. Torfowisko Puścizna Wielka jest zatem ciekawym i cennym ekosystemem bagiennym, który dzięki swej wielkości i zachowaniu pierwotnego krajobrazu wyróżnia Piekielnik wśród karpackich miejscowości.
dr Krzysztof Miraj
